“Strijd tegen de droogte win je in winter en voorjaar”
Het klimaat verandert en we krijgen vaker te maken met uitersten. Van grote wateroverlast tot extreme droogte. Waterschap Limburg werkt aan het voorkomen van extreme droogte, onder andere met een beekdalbrede aanpak. Door beken te verhogen, houden ze grondwater langer vast. Frans Verdonschot, vakspecialist hydrologie bij Waterschap Limburg: “We moeten vooruit kijken. Als het eenmaal droog is, kunnen we alleen maar noodverbandjes aanleggen.”
Frans Verdonschot is gespecialiseerd in hydrologie en waterbeheer. “Dat houdt in dat ik watersystemen en de stroming van water bestudeer”, zegt Frans. “Als het regent volg ik wat de gevolgen voor beken en andere watersystemen zijn. Het ontwikkelen van natuurgebieden heeft me altijd geboeid. Ik wil beken zo natuurlijk mogelijk maken, en tegelijk zorgen dat er genoeg ruimte is om in de omgeving te kunnen wonen, werken en leven. Ik doe dit werk al sinds 1985, maar het blijft boeiend. Er zijn steeds nieuwe ontwikkelingen waar we mee aan de slag gaan. De droogte van 2018 is daar een goed voorbeeld van.”
Beekdalbrede aanpak: volop voordelen
Om de droogte het hoofd te kunnen bieden, ontwikkelde Waterschap Limburg onlangs een beekdalbrede aanpak. De beken in Limburg zijn de afgelopen eeuwen steeds dieper gemaakt, om wateroverschotten snel af te kunnen voeren. Frans: “Maar als we de beken in de beekdalen nu een halve meter tot een meter verhogen, dan kunnen we veel meer grondwater vasthouden. Een hoger beekpeil zorgt voor een integrale stijging van het grondwater. Dat water is in extreem droge periodes hard nodig, zowel voor de natuur als voor de agrariërs.”
Steun van de boeren nodig
In natte perioden treden de verhoogde beken dan buiten hun oevers, maar dat hoeft voor de omgeving geen probleem te zijn. “Bij een beekdalbrede aanpak is het belangrijk dat het land rond de beek goed wordt ingericht, met opgaande beplanting direct langs de beek en extensieve landbouwgrond in het overige lage beekdal”, zegt Frans. “Dat wordt dan een bufferzone tussen de intensieve landbouw en de beek. Die ruimte moeten we wel regelen en we overleggen nu met Natuurrijk Limburg, de agrarische sector en de provincie over de juiste aanpak. Als we er samen uitkomen, kunnen we die aanpak bij alle natuurlijke beken in Limburg inzetten.”
Grondwater vasthouden
Naast de beekdalbrede aanpak is het waterschap bezig met peilgestuurde drainage. Zo’n 60% van de Limburgse landbouwgrond is voorzien van drainage, waarbij drainbuizen grondwater afvoeren naar een beek. In de zomer treden hierdoor sneller vochttekorten op, die aangevuld moeten worden met kunstmatige beregening. Bij peilgestuurde drainage bepalen boeren zelf de afwateringshoogte van het drainagesysteem. Ze houden zo langer grondwater vast, waardoor ze minder hoeven te beregenen. “De nieuwste ontwikkeling is subirrigatie”, zegt Frans. “Met een pompje dat draait op zonnepanelen pompen boeren uit een ondiepe put grondwater in het peilgestuurde drainagesysteem. Met deze constante bewatering groeien planten beter, heeft droogte minder invloed en kost het de boer minder.”
Droogte structureel aanpakken
Om extreme droogte te voorkomen, is vooruit kijken noodzakelijk. “De strijd tegen de droogte win je in de winter en het voorjaar”, zegt Frans. “In de zomer ben je te laat. Als het eenmaal droog is, kunnen we alleen maar noodverbandjes aanleggen. We moeten het droogteprobleem structureel aanpakken. Dat vraagt veel van de overheid, agrariërs en particulieren, maar gelukkig beseffen zij ook steeds meer dat er iets moet gebeuren. Denk alleen al aan het afkoppelen van woningen, zodat regenwater in de bodem terecht komt, in plaats van in het riool. Samen moeten we een manier vinden om regen zo lang mogelijk in ons grondwatersysteem te houden, zodat we er in droge zomers van kunnen profiteren.”